آهای تازه به دوران رسیده‌ها، ای نوکیسه‌ها 🏁

قبل از هر چیز بگیم منظورمون از "تازه به دوران رسیده" یا "نو کیسه ها" چه افرادی هستن که هم سوتفاهم نشه و هم هممون به یه چیز فکر کنیم. 

اون دسته از افرادی که به هر دلیلی "درآمد" و "ثروتشون" زیاد شده و این امکان رو پیدا کردن که وارد سطح جدیدی از رفاه و زندگی بشن.

جمله بالا هنوز خیلی کلّیه و خیلی از لغات نیاز به شرح دارن. مثل "دسته"، "دلیل"، "درآمد"، "ثروت"، "سطح جدید"، "رفاه" و حتی لغاتی که در ادامه احتمالا بکار میبرم نیاز به شرح بیشتر دارن. که در ادامه سعی خفیفی برای تشریح اونها می‌کنم. اما برای شروع همون تعریف سطحی اولیه‌ کافیه. 

 

🔰🔰🔰پرده اول: "ظواهر تازه به دوران رسیده‌ها"

یکم خاله زنکی شروع کنیم و از سر و شکل و رفتارِ تازه به دوران رسیده‌ها غیبت کنیم، همون جوری که توی تاکسی‌ها و قهوه خونه‌ها غیبت میکنن. دیدین طرف تا دیروز کفش نداشت بپوشه الان نمیدونم چجوری پورش خریده! میگن زیر خونشون گنج پیدا کرده! نه بابا میگن رفته تو کار بیتکوین. کار به این چیزاش ندارم. اصلا فرهنگ آپارتمان نشینی بلد نیست آخه! تو آسانسور بلند بلند با تلفن حرف میزنه. اینکه خوبه. توی پارکینگ کجکی پارک کرده بود، جا پارک سه تا ماشینو گرفته بود. بابا اینا که خوبه. پیجشو دیدی؟! پا شده رفته ترکیه، از دونر کباب خوردنش فیلم گرفته هرهر میخنده. دفه اولش بود خاویار میخورد حالش بد شده بود. همه از رفتاراش شاکین اصلا کاراش رو مخه. دخترشو بگو! لایو گذاشته با چه وضعی، بعد میگه پسری که ماشین چینی سوار شه کنسله! آخه بگو انیس الدوله‌، تو با شصت تا عمل زیبایی هم شکل آدم نمیشی! عموشونم با زد و بند و آشناهاش رفت وزارت خونه اونم آدم شد!! حاجی میگن پسره کلی زحمت کشیده چهار سال رفته خارج درس خونده کار کرده! ولشون کن حاجی... پنج و سه...! (داشتن تخته بازی میکردن)

🔰🔰🔰پرده دوم: "نحوه تولید تازه به دوران رسیده‌"

پرده قبلی خیلی جا داشت جنبه‌های مختلفشونو بگیم. ولی خب کافیه شما تو ذهنتون به مثال‌های دیگه هم فکر کنید. یه نگاهی بندازیم به دلایلی که می‌تونه جماعت تازه به دوران رسیده تولید کنه. خوبه که بدونیم تازه بدوران رسیدن، هم میتونه فردی باشه، هم در ابعاد بزرگتر  ظاهر بشه. مثلا یه قوم یا دسته خاصی، یا حزب سیاسی یا ... یهو پیشرفت کنن و به ثروت زیادی برسن. یا حتی در ابعاد وسیعتر، مثل یک کشور! مثلا وقتی کشورهای نفتی پولدار شدن و رفاه زیادی رو یکباره تجربه کردن و با رولز رویس برای شترشون علوفه میبردن! سه تا عامل تولید تازه به دوران رسیده اینان:

1. تغییرات کلان و ناگهانی: مثل قطحی بزرگ، جنگ بزرگ، فروپاشی یک نظام فکری و سیاسی. راستشو بخواین اینجور مسائل با همه بدبختی‌هایی که به بار میاوردن ، گاهی اثرات مثبت و جالب توجهی هم داشتن. مثلا بسیاری از تمدن های برده داری، زمانی که دچار قحطی می‌شدن مجبور می‌شدن برده‌ها رو آزاد کنن! ورود برده‌ها به دنیای آزاد مصداق بارز "تازه به دوران رسیدنه" برای برده‌ها. دهقان‌هایی که سر زمین‌ها کار میکردن هم همینطور، وقتی زمین‌های کشاورزی بهشون منتقل شد. یا با فروپاشی روسیه شاهنشاهی قدرت به دست تازه به دوران رسیده‌های فقیر و مستضعف افتاد که هیچ تجربه‌ای از کشور داری نداشتن! (ای شیطون داری به چی فکر میکنی؟) که حقیقتاً عواقب فاجعه باری برای مردم روس داشت.
2. فرصت‌های جدید و برنامه دولت‌ها: توی این حالت، شرایط اقتصادی و سیاسی به شکلی میچرخه که بختِ اقشارِ طبقات پایین، یه کوچولو باز میشه! این کار رو یا عامدانه دولت‌ها انجام میدن، یا حاصل سازوکارهای طبیعی نظام‌های فکری هستن (مثل مرکانتلیستی، سرمایه داری و ...). مثلا بورژواها! بورژوا کسیه که اشراف زاده نیست و تنها به واسطله فرصتی که در اقتصاد بوجود اومده و با تلاش و خلاقیت خودش تونسته ثروتی به هم بزنه و سری توی سرها در بیاره! اینها هم تازه به دوران رسیده بودن. این بورژوا ها اتفاقا دستاوردهای خوبی توی تولید ثروت و ساخت ابزارهای جدید و توسعه داشتن. اما به احتمال زیاد اشراف‌زاده‌ها از اینکه کنار اینا فالوده بخورن حالشون بهم میخورده! از این عامدانه‌تر، برنامه دولت‌ها برای برنامه‌های توزیع درآمد و ثروته! یعنی چی؟ میدونید که یه شاخص برابری توزیع درآمد به اسم ضریب جینی داریم که نشون میده درآمد، بین دهک‌ها به طور مناسبی توزیع میشه یا نه! هدف دولت‌ها اینه که کاری کنن توزیع درآمد بین همه، شرایط عادلانه تری داشته باشه. خیلی واضحتر بگم، دولت‌ها هدفشون اینه فقرا بیان بالا! (و البته یکمی هم اغنیا رو هم یکم بکشن پایین!) رونق گرفتن یک محصول و ماده خاص در دوره خاص هم، همچین نقشی ایفا میکرده! مثلا جایی که نمک باکیفیتی داشته میتونسته نبض اقتصاد دنیا رو به دست بگیره! یا حتی جینسینگ در چوسان قدیم! نفت برای خاورمیانه! تالک برای افغانستان و اینجور فرصت‌ها هم "تازه به دوران رسیده" در ابعاد وسیع تولید می‌کنه. در کنار اینها، آموزش رایگان هم به این مسئله خیلی کمک می‌کنه. تفاوتش اینه توی مسیر آموزش، افراد فرهنگ طبقه جدید رو هم یاد میگیرن و جامعه پذیر میشن، علاوه بر این مقداری زمانبر هست، برای همین اون تنش‌های اجتماعی رو کمتر ایجاد میکنن.
3. دو دسته عامل قبلی که خودشون زیرمجموعه‌های زیادی داشتن مهمترین عواملن! شما هم اگه چیزی به ذهنتون میرسه لطفا اضافه کنید. عوامل دیگه از جمله خلاقیت‌های فردی یا ابداعات اثرگذار، بخت و اقبال و پیدا شدن زیرخاکی هم از عوامل هستن. راستی یادتونه یه زمانی دوشنبه از قندهار اسمس میداد گنج پیدا کردم بیا کمکم کن بفروشیم پولشم نصف نصف، آخرشم نوشته بود توروخدا به هیشکی نگو؟ اگه این اسمس رو نادیده گرفتی، احتمالا شانس تازه به دوران رسیدنت رو سوزوندی.

🔰🔰🔰پرده چهارم: نتیجه و بحث

فکر کنم دو پرده قبلی به اندازه کافی طولانی شد که نخوام نتیجه‌گیری بکنم. اما برای اینکه سوءبرداشتی از حرفام نشه یه نتیجه مختصر و واضح بگم.

اولا که به تعبیر من تازه به دوران رسیدن بد نیست که اتفاقا یکی از اهداف دولت‌ها و برنامه‌های کلان در سطح جهانه. به همین ترتیب، تازه به دوران رسیده‌ها هم بد نیستن.

اما برخورد این افراد زمانی که به سطوح بالاتر میرسن،مثل لایه‌های زمین‌شناسی، که به حرکت درمیان که وارد حریم هم بشن، ایجاد تنش و زلزله میکنه. این تنش‌ها تا حدود زیادی گریز ناپذیره و احساس ناخوشایندی احتمالا به هر دو دسته گروه میده. نه اینکه نشه کاریشون کرد. حتما راه‌کارهایی وجود داره مثل آموزش. اما چیکار کنیم با کسی که نخواد آموزش ببینه؟! یه کلیپ دیدم جواد خیابانی داشت التماس میکرد به یکی از بازیکنا، که سر جدت کتاب بخون!

دیشب تصادفا یه کلیپ از دکتر آذرخش مکری تو اینستاگرام دیدم که بی ارتباط به این صحبتها نیست. تعریف می‌کرد هنری چهارم پادشاه فراسنه که به سلطنت رسید گفت من میبینم مردم در شهر و روستاها اوضاعشون خوب نیست رفاه ندارن، برای همین هدفم اینه وقتی میرم به خونه‌هاشون سر میزنم ببینم هر هفته مردم یه مرغ چاق میخورن. 

تلنگر: فکر کنم طبق دسته بندی هایی که گفتم هممون در یک بازه چندصد ساله، تازه به دوران رسیده بحساب میایم! از اونجایی که انسان بسیار دچار خطای شناختی میشه، به احتمال قوی، بسیاری از افرادی که دارن از حضور "تازه به دوران رسیده‌ها" شکایت میکنن، که خودشون هم دارن تلاش میکنن به طبقه و رفاه بالاتری برن تا اونجا "تازه به دوران رسیدن" رو تجربه کنن و مردم اون طبقه رو عذاب بدن! افرادی که توی لینکدین هستن عمدتا طبقه متوسط هستن، که دارن تلاش میکنن شغل بهتری پیدا کنن و روابط کاری بهتری بسازن تا به طبقات بالاتر برن. بالای شصت درصد این افراد از "تازه به دوران رسیده ها" خوششون نمیاد. 

 

یه تلنگر دیگه: اگه به هر دلیلی توی ذهنت مخالف حرکت طبقاتِ پایین به سمت سطوح بالا هستی، داری توی ذهنت از همون تفکرات سنتی نگهداری میکنی که میگفت: "اگه تو نجاری پسرت هم باید نجار بشه" و هر طبقه باید سر جای خودشون بمونن.

از هر نقد و اصلاحی استقبال می‌کنم.

پ.ن. بدیهیه اگه تازه بدوران رسیده ها از راههای غیر قانونی و غیر اخلاقی که نافی عدالت باشند به این سطوح رسیده باشند رو نمیپسندم و این مطلب در حمایت از اونها نوشته نشده. به هر تقدیر این دسته هم به ویژه در کشورهایی شبیه به ما حضور پررنگتری دارن. احتمالا حضور این دسته از بقیه موارد تنش‌زا تره. 

پ.ن. تصویر: پرتره مادلین سیاه پوست اثر Marie Guillemine Benoist، سال 1800 که در لوور نگهداری میشه. این نقاشی سانسور شده ست نسخه اصلی رو خودتون ببینید!